March 10th, 2018 → 6:10 pm @ Aris Aristidou
Η τεχνολογική αναβάθμιση της οικονομίας μιας χώρας δεν είναι απλά μια αφηρημένη έννοια. Σύμφωνα με οικονομετρικές μελέτες που έγιναν στη δεκαετία του 1950 η διαχρονική αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προιόντος δε δικαιολογείται πλήρως από την αύξηση των κλασσικών συντελεστών παραγωγής, εργασίας και κεφαλαίου. Απεναντίας, σημαντικό μέρος οφείλεται σε κάτι άλλο, που ονόμασαν ‘τεχνική αλλαγή’.
Από την αρχή προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε τον παράγοντα ‘τεχνολογία’ για ανάπτυξη της Κύπρου. Παρά την πρόοδο που έγινε έκτοτε στη δημιουργία κάποιων προαπαιτούμενων συνθηκών, υπάρχει ακόμη πολλή συγκεκριμμένη προσπάθεια να γίνει. Ας σημειωθεί ότι μόνο η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί το βασικό μειονέκτημα που έχουμε, το μικρό μέγεθος στους άλλους συντελεστές παραγωγής.
Από τις πολλές μελέτες/έρευνες που έγιναν τις δεκαετίες 1980 και 1990 (Έκθεση ΜακΚάρτεν ‘Βελτίωση του Συστήματος Επισήμανσης και Προώθησης Βιομηχανικής Ανάπτυξης’, Τανέζα ‘Ανάπτυξη Θεσμικού Πλαισίου για Μεταφορά Τεχνολογίας’, Μάρρει ‘Στρατηγική Βιομηχανικής Ανάπτυξης της Κύπρου’, Καπλίνσκι‘Στρατηγική Τεχνολογικής Ανάπτυξης’, ΚΑΣΤ/ΚΤΑ ‘Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας της Κυπριακής Βιομηχανίας’) διαφάνηκε καθαρά ότι η Κύπρος είχε μόνο μια επιλογή: να αναπτύξει ένα συγκριτικό τεχνολογικό/ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να εκμεταλλευθεί τη στρατηγική γεωγραφική θέση της, αναπτύσσοντας τις αναγκαίες στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ Κυπρίων και ξένων επιχειρηματιών, προωθώντας κοινοπραξίες μεταξύ ομοειδών μονάδων για μείωση του κόστους παραγωγής κλπ.
Για την προώθηση των πιο πάνω, οι εμπειρογνώμονες εισηγήθηκαν την σύσταση ενός ανεξάρτητου Συμβουλίου Αναδιάρθρωσης για δημιουργία τεχνολογικής κουλτούρας, επισήμανση των πιο αποτελεσματικών/οικονομικών τρόπων εισαγωγής τεχνολογίας καθώς και εξαγωγής αργότερα κυπριακής τεχνολογίας, υποβοήθηση επιλογής της κατάλληλης τεχνολογίας, ενθάρρυνση της μεγαλύτερης τεχνολογικής εμβάθυνσης σε τομείς όπου η Κύπρος διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα (π.χ. παραγωγή σε θερμοκήπια). Έτσι με πρωτοβουλία του Γραφείου Προγραμματισμού ιδρύθηκε το 1996 το Ιδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), ‘οι βασικοί άξονες δραστηριοτήτων του οποίου περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό και τη διαχείριση προγραμμάτων επιχορήγησης ερευνητικών έργων και καινοτομικών δραστηριοτήτων και την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης προς επιχειρήσεις για ανάπτυξη καινοτομίας, μεταφορά τεχνολογίας και διεθνή δικτύωση’. Το Ίδρυμα αυτό θα πρέπει να αναβαθμιστεί ώστε να καταστεί ο κύριος φορέας για τον προγραμματισμό και συντονισμό του τομέα τεχνολογικής ανάπτυξης. Μέχρι τώρα το ΙΠΕ περιορίστηκε στη διαχείριση μόνο μέρους του έργου αυτού.
Με τις πιο πάνω μελέτες επιβεβαιώθηκε το συμπέρασμα του Τρίτου
Σχεδίου Ανάπτυξης, 1972-1976, ότι : ‘Οι ξένες επενδύσεις δεν είναι απλά ένα
μέσο για συμπλήρωση των εγχωρίων αποταμιεύσεων, αλλά κι ένα μέσο για διοχέτευση
σύγχρονης τεχνολογίας/τεχνογνωσίας στην οικονομία’. Έτσι το 2007 συστάθηκε ο
Κυπριακός Οργανισμός Προώθησης Επενδύσεων. Πέραν των ενεργειών του για προβολή
της Κύπρου σαν ενός κερδοφόρου κι ασφαλούς προορισμού ξένων επενδύσεων, ο
Οργανισμός θα πρέπει να έχει τις δυνατότητες να βοηθήσει στην επίλυση των
προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ξένοι επενδυτές (πάταξη/απλοποίηση γραφειοκρατικών
διαδικασιών, ενίσχυση εκείνων των προσπαθειών, που τονώνουν τα συγκριτικά
πλεονεκτήματα του Τόπου σε διάφορους τομείς).
Για προσέλκυση ξένων επενδύσεων και τεχνολογική αναβάθμιση της οικονομίας προωθήσαμε τη δημιουργία τεχνολογικού πάρκου στο πρότυπο του Τεχνολογικού Πάρκου της Νίκαιας, ‘Σοφία-Αντίπολη’. Σε επίσκεψη του τότε Δημάρχου της Νίκαιας στην Κύπρο ζήτησα τη βοήθειά του για να μελετήσουμε με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε και στη Κύπρο ανάλογο πάρκο με ενδεχόμενη συνεργασία μαζί τους. Αποστολή ειδικών από την Νίκαια επισκέφτηκε την Κύπρο και υπέβαλε το 1987 έκθεση στην οποία συνιστούσαν τη δημιουργία τεχνολογικού πάρκου και περιέγραφαν τα χαρακτηριστικά του. Οι ίδιοι ήταν έτοιμοι να συνεργαστούν. Μήπως θάπρεπε να αναθερμάνουμε τις σχέσεις μας με τη νέα προσπάθεια; Να υπενθυμίσω ότι τότε ιδρύθηκε η Ελεύθερη Βιομηχανική Περιοχή Λάρνακας στην οποία δραστηριοποιήθηκαν, δυστυχώς για λίγο, ξένοι βιομηχανικοί κολοσσοί (Hitachi, Tata) και προσπαθήσαμε να επεκταθεί ο θεσμός.
Στις πρώτες δεκαετίες της Δημοκρατίας η Έρευνα κι η Ανάπτυξη (Ε&Α) ήταν υποτυπώδεις. Τότε δεν υπήρχαν ούτε Πανεπιστήμια ούτε Κέντρα Ερευνών. Ενθαρρύναμε, όπου ήταν δυνατό, τις Κυβερνητικές Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης να ασχολούνται και με την εφαρμοσμένη Ε&Α στα θέματα του γνωσιολογικού τους αντικειμένου. Πάντοτε βλέπαμε με συμπάθεια κι ενισχύαμε μέσω του Προυπολογισμού Ανάπτυξης τέτοιες δραστηριότητες πολλών Κυβερνητικών Τμημάτων. Όμως δεν είχε καταστεί ακόμη γενικότερη κουλτούρα η Ε&Α. Έτσι καταβλήθηκαν άοκνες προσπάθειες για ίδρυση πανεπιστημίων κι ερευνητικών κέντρων. Το πρόβλημα τώρα είναι η αξιοποίηση της ερευνητικής εργασίας, που γίνεται σ’ αυτά. Προς το παρόν η έρευνα αυτή δεν χρησιμοποιείται για τεχνολογική αναβάθμιση της οικονομίας. Αν δεν λυθεί το πρόβλημα της ανάμειξης των πανεπιστημιακών ερευνητών στην επίλυση προβλημάτων της οικονομίας, η έρευνα που γίνεται απλά θα ικανοποιεί τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες των ιδίων. Το ίδιο ισχύει και για τα ερευνητικά ινστιτούτα που δημιουργήσαμε (Ινστιτούτο Κύπρου, Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής κ.ά.). Πέραν της επιστημονικής/τεχνολογικής αναβάθμισης στους τομείς τους, τα Ινστιτούτα αυτά θα μπορούσαν να ανοίξουν δρόμους για νέους τομείς, όπως η περαιτέρω χρησιμοποίηση της ηλιακής ενέργειας κι η ικανοποίηση ενός από τους στόχους που τέθηκε στα Έκτακτα Σχέδια, ‘της σταδιακής μετατροπής της Κύπρου σε κέντρο παροχής ιατρικών υπηρεσιών στην περιοχή’.
Προσωπικά θεωρώ ότι τώρα είμαστε έτοιμοι για το άλμα προς την πολυπόθητη τεχνολογική αναβάθμιση. Ιδού στάδιο δόξης λαμπρό. Ακόμη κι αν ευστοχήσουν οι προσπάθειες για αξιοποίηση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ, η επεξεργασία τους θα αποφέρει πολύ περισσότερα παρά αν εξάγονται όλα σαν πρώτες ύλες, όπως έγινε στο παρελθόν με κάποια άλλα ορυκτά μας πχ τον αμίαντο!