July 12th, 2015 → 8:47 pm @ Aris Aristidou
Έτσι ήταν γνωστή η Κύπρος στα παλιά χρόνια. Ζώντας σε περιοχές όπως η Κυθρέα με τους καταπράσινους κήπους της, δεν είχα συνειδητοποιήσει το μέγεθος της έλλειψης αρκετής βλάστησης και μάλιστα ολόχρονα στο υπόλοιπο Νησί. Όταν μου ζητήθηκε μόλις ήρθα στο Γραφείο Προγραμματισμού το 1967 να διαβάσω και σχολιάσω το βιβλίο της Μ. Hald, συζύγου του πρώτου Ειδικού Αντιπροσώπου του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ην.Εθνών στην Κύπρο Ε. C. Hald (ενός αξιόλογου Λειτουργού του Διεθνούς Οργανισμού, που βοήθησε σημαντικά την Κύπρο στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής της) προτού εκδοθεί, μου έκαμε οδυνηρή εντύπωση η αναφορά της σε ένα Νησί που ‘όταν το βλέπεις από ψηλά θυμίζει έρημο’. Αυτή η περιγραφή βρισκόταν συνεχώς στο μυαλό μου σε όλες τις μετέπειτα σχετικές δραστηριότητές μου.
Η πρώτη επίμονη προσπάθεια για να ξαναπρασινίσει η Κύπρος έγινε από το Γραφείο Προγραμματισμού λίγα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία με τη δενδροφύτευση κατά μήκος των υπεραστικών δρόμων, με την ευκαιρία της κατασκευής του νέου δρόμου Λευκωσίας-Τροόδους. Με ξένισε, ευχάριστα θα έλεγα, η επιμονή του συνεργάτη μου Τζιούς Παγιάτα, Λειτουργού Προγραμματισμού τότε, να προσπαθεί να πείσει τα Τμήματα Δημοσίων Έργων και Δασών να επεξεργαστούν σχέδιο δενδροφύτευσης κατά μήκος του νέου δρόμου. Παρά τις διάφορες αντιρρήσεις, τελικά η δενδροφύτευση έγινε και τα σημάδια της είναι εμφανή στα κυπαρίσσια και τις ενδιάμεσες ροδοδάφνες που βλέπει κανένας ταξιδεύοντας προς Τρόοδος. Δυστυχώς, δεν υπήρξε στη συνέχεια πρόγραμμα συντήρησης και κατάλληλης περιποίησης των δέντρων. Όμως από τότε φροντίζαμε ώστε να παραχωρούνται κονδύλια για ωραιοποίηση του τοπίου κατά μήκος των νέων, κυρίως, δρόμων, είτε με δενδροφύτευση (όλοι οι ανακατασκευασθέντες δρόμοι και οι αυτοκινητόδρομοι) είτε και με επένδυση των τοίχων αντιστήριξης και προστασίας στους ορεινούς δρόμους με πέτρα της περιοχής.
Το Τμήμα Δασών, του Υπουργείου Γεωργίας, ξεχώριζε από την αρχή της Δημοκρατίας για την οργάνωση και την τάξη του, που θύμιζε στρατιωτική μονάδα παρά Κυβερνητικό Τμήμα. Η Βρετανική αποικιοκρατική Κυβέρνηση, μέσα στα περιορισμένα πλαίσια που κινήθηκε για την ανάπτυξη της Νήσου, έδωσε μεγάλη σημασία στη συντήρηση, διαχείριση και ανάπτυξη των δασών, χρήζοντας μάλιστα το αρμόδιο Τμήμα σαν ένα από τα ‘μεγάλα’ Τμήματα της διακυβέρνησής της. Στα αρχικά στάδια της Δημοκρατίας, όμως, η εμβέλεια του Τμήματος είχε στην πράξη μειωθεί, περιορίζοντας τις δραστηριότητές του στα όρια των κρατικών δασών (προστασία των δασών από τους εχθρούς τους, κυρίως τη φωτιά, δενδροκομία κι αναπαραγωγή, διάνοιξη και συντήρηση δασικών δρόμων). Πολύ περιορισμένη ήταν η δραστηριότητά του αναφορικά με την αναδάσωση ευρύτερων περιοχών εκτός των δασών ή τη δενδροφύτευση άλλων χώρων.
Όπως και τα περισσότερα Τμήματα της Κυβέρνησης, έτσι και το Τμήμα Δασών, είχε να αντιμετωπίσει τεράστιο όγκο δουλειάς μετά την εισβολή. Από τους τούρκικους βομβαρδισμούς δε γλίτωσαν τα δάση, ιδιαίτερα το δάσος της Πάφου.Τα τούρκικα αεροπλάνα το βομβάρδισαν για σκοπούς εκδίκησης ή αντιπερισπασμού με αποτέλεσμα έκταση 100 τ. μιλίων πευκόφυτου δάσους, που αντιπροσώπευε το 1/5 περίπου των κύριων κρατικών δασών, να καεί. Με κοινωνικό δάνειο από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Τμήμα προχώρησε με ένα ταχύρρυθμο πρόγραμμα, πρώτα, στην περισυλλογή της ξυλείας και, στη συνέχεια, στην αναδάσωση της καείσας περιοχής. Η ύπαρξη της καείσας ξυλείας επιτάχυνε τη δραστηριοποίηση των Δασικών Βιομηχανιών, μιας εταιρίας η ίδρυση της οποίας είχε αποφασιστεί πριν από την εισβολή για αξιοποίηση της δασικής ξυλείας. Η πρόσθετη ανάγκη για τροφοδότηση της εταιρίας σήμαινε και την αναμόρφωση του προγράμματος διαχείρισης των δασών ώστε να γίνεται από τη μια καλύτερη διαχείριση του δασικού πλούτου κι από την άλλη αναπλήρωση της καρπούμενης ξυλείας σε μια προσπάθεια να φθάσουμε σε κάποιο στάδιο το σημείο της αειφόρου καρποφορίας.
Όλες οι πιο πάνω ενέργειες σήμαιναν την εκτόξευση των δαπανών ανάπτυξης για το Τμήμα Δασών κατακόρυφα. Όταν ολοκληρώθηκε το έργο της αναδάσωσης, τα ποσά αυτά έπρεπε κανονικά να περιοριστούν στα προηγούμενα επίπεδα. Σε συμφωνία που κάναμε τότε με το Διευθυντή του Τμήματος διατηρήσαμε το κονδύλι αυτό σε σχετικά ψηλά επίπεδα με στόχο τη συμπερίληψη ενός αυξημένου προγράμματος αναδάσωσης και δενδροφύτευσης επιλεγμένων περιοχών έξω από τα κρατικά δάση. Είναι με αυτό τον τρόπο που επεκτάθηκε η δεντροφύτευση πολλών γυμνών λόφων κατά μήκος των αυτοκινητόδρομων, όπως η περίπτωση των λόφων προς και γύρω από τη Λάρνακα, τη Λεμεσό, την Πάφο κλπ. Στην προσπάθεια αυτή εκμεταλλευτήκαμε κάθε ευκαιρία που παρουσιαζόταν. Όταν με επισκέφτηκε στο Γραφείο ο μ. Πήττας, από τους ιδρυτές της ομώνυμης γαλακτοκομικής βιομηχανίας, για να μου εκφράσει το πρόβλημα που αντιμετώπιζε με την απόρριψη του ‘νορού’ από την επεξεργασία του γάλακτος, σε συνεννόηση με το Διευθυντή του Τμήματος Δασών συμφωνήσαμε να τον μεταφέρει και να ποτίζει μ’ αυτό τα νεαρά δέντρα στην περιοχή Κόσιης που αντιμετώπιζαν πρόβλημα λειψυδρίας. ‘Αυτά τα δεντράκια μεγάλωσαν με γάλα’, λέγω στους συνταξιδιώτες μου τώρα που περνώ απ’εκεί.
Βέβαια θα μπορούσαν να γίνουν πολύ περισσότερα εάν γινόταν δεκτή η εισήγησή μας να ενθαρρύνουμε και να βοηθήσουμε το κοινό γενικότερα να φυτεύει δέντρα παντού, ιδιαίτερα δέντρα ολιγαρκή σε νερό, όπως η ελιά, η χαρουπιά κι η ακακία. Αν εξαιρέσουμε κάποιες ενέργειες για δημιουργία τοπικών πάρκων ή κάποιες δεντροφυτεύσεις με την ευκαιρία σχολικών γιορτασμών του δέντρου, δεν έγινε μια συστηματική καμπάνια για να πρασινίσει ξανά η άλλοτε ‘δασόεσσα’ Κύπρος.
Δρ Ιάκωβος Αριστείδου