January 22nd, 2016 → 2:25 am @ Aris Aristidou
Επειδή το Μνημόνιο δε διαλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα και προγράμματα δραστηριοποίησης της οικονομίας, ενώ η λιτότητα που επιβάλλει θα οδηγήσει σε περαιτέρω συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον με αβέβαιες τις μακροπρόθεσμες προοπτικές, θα ήταν καλά να επικεντρωθούμε στην επεξεργασία ενός Έκτακτου Σχεδίου επαναδραστηριοποίησής της. Ένα τέτοιο Σχέδιο όχι μόνο θα λειτουργούσε σαν πυξίδα, που θα καθοδηγούσε κατά συντονισμένο τρόπο τις ενέργειές μας, αλλά θα ενέπνεε περισσότερο την πολυπόθητη εμπιστοσύνη στο μέλλον της κυπριακής οικονομίας από το αβέβαιο κι αόριστο αποτέλεσμα του Μνημονίου. Συστηματικά τείνουμε να αγνοούμε ότι παρόμοιες και χειρότερες συνθήκες, όπως τις σημερινές, αντιμετωπίσαμε το 1974, όταν οι κυριότεροι οικονομικοί εταίροι μας είχαν διαγράψει από τα συστήματα χρηματοδότησης των εξαγωγών τους γιατί θεωρούσαν την Κύπρο ‘χαμένη υπόθεση’. Κι όμως με προγραμματισμένο και μεθοδικό τρόπο, όχι μόνο δε ‘χάθηκε’ η κυπριακή οικονομία, αλλά επιτέλεσε το μικρό οικονομικό θαύμα, που αναγνωρίστηκε διεθνώς και σύντομα η Κύπρος πήρε την θέση της ανάμεσα στις πιο αναπτυγμένες Χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης.
Ακούω συχνά να αντιλέγεται στα πιο πάνω ότι οι συνθήκες τότε ήταν διαφορετικές. Ναι ήταν, ήταν χειρότερες! Τότε ‘χάσαμε’ τα 40% του κυπριακού εδάφους, του πιο αναπτυγμένου, που μας έδιδε τα 70% του ΑΕΠ, δεχτήκαμε στις ελεύθερες περιοχές άλλο τόσο πληθυσμό σαν πρόσφυγες, που έπρεπε να περιθάλψουμε, να στεγάσουμε, να δραστηριοποιήσουμε, ενώ η ανεργία αυτή την εποχή του 1974 άγγιζε τα 40%. Όταν οι Αττίλες ήταν ακόμη στην Κερύνεια έβαλε μπρος η Κυβερνητική μηχανή και παράλληλα ξεκίνησε η ενθάρρυνση και υποβοήθηση του ιδιωτικού τομέα για δημιουργική κινητοποίηση. Το ίδιο επαναλήφθηκε σε πιο έντονο βαθμό και μετά την ολοκλήρωση της εισβολής, ενώ σύντομα όλες οι ενέργειες, τα μέτρα και τα προγράμματα συνοψίστηκαν σε ένα Έκτακτο Σχέδιο, 1975 – 1976. Η ίδια πρακτική ακολουθήθηκε και στη συνέχεια. Τα Κόμματα, οι εργοδοτικές κι εργατικές οργανώσεις κι ο λαός γενικά αντέδρασαν θετικά στα σχέδια επαναδραστηριοποίησης και σήκωσαν στους ώμους τους τη λαβωμένη πατρίδα μέχρι την επούλωση των πληγών της εισβολής.
Κάτι ανάλογο πρέπει να γίνει και τώρα. Η Τρόικα δε μας βοήθησε σ’ αυτό. Το Μνημόνιο δεν είναι αναπτυξιακό. Απεναντίας η απλή εφαρμογή του οδηγεί σε περαιτέρω ύφεση και συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, περισσότερη ανεργία και διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, που ήταν η πυξίδα της αναπτυξιακής μας πολιτικής ακόμη και στους πιο χαλεπούς καιρούς της περιόδου μετά την εισβολή. Η ανάκαμψη που υπονοεί το Μνημόνιο δεν απορρέει αυτόματα από την πιστή εφαρμογή του. Σε πολλές περιπτώσεις άλλων Χωρών τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα από τέτοια Μνημόνια. Συνεπώς αντί να προαναγγέλουν κάποιοι την περαιτέρω συρρίκνωση του Γραφείου Προγραμματισμού, θα έπρεπε να ανατεθεί στο Γραφείο αυτό η ετοιμασία ενός αναπτυξιακού ‘Αντιμνημονίου’ σε συνεργασία με όλες τις Κυβερνητικές Υπηρεσίες, τους Ημικρατικούς Οργανισμούς, τις Εργοδοτικές και Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, τις Συμβουλευτικές Επιτροπές, τα Πανεπιστήμια και τα Ινστιτούτα Ερευνών, τους απανταχού Κύπριους επιστήμονες, ερευνητές κι επιχειρηματίες.
Δεν είναι πρόθεσή μου να προβώ τώρα σε αναλυτική περιγραφή του περιεχομένου ενός τέτοιου ‘Αντιμνημονίου’. Θα προσπαθήσω όμως να δώσω ένα διάγραμμα τούτου για να γίνω πιο κατανοητός. Θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να επισημανθούν όλες οι ‘καλές’ διαρθρωτικές αλλαγές που περιέχονται στο Μνημόνιο της Τρόικα και να γίνει η επεξεργασία ενός προγράμματος και χρονοδιαγράμματος για την εφαρμογή τους το συντομότερο και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Από την άσκηση αυτή μπορεί να επισημανθούν κι άλλες διορθωτικές αλλαγές που θα μπορούσαν να γίνουν είτε προς την κατεύθυνση εξοικονόμησης πόρων είτε προς την κατεύθυνση αύξησής τους είτε για καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, επίσπευσης των κυβερνητικών διαδικασιών, πάταξης της διαπλοκής κλπ. Η υπογραφή κι εφαρμογή του Μνημονίου θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών προς την Κύπρο.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα πρόγραμμα δράσης προς την πλευρά των επενδύσεων σε όλους τους τομείς, που προσφέρονται. Δυο βασικά στοιχεία των επιδιωκόμενων επενδυτικών δραστηριοτήτων θα πρέπει να είναι το τεχνολογικό τους βάθος και η δυνατότητα χρηματοδότησής τους. Δεν θα πρέπει να αναβιώσουμε δραστηριότητες θνησιγενείς μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον της ΕΕ και της παγκοσμιοποίησης. Μόνο τεχνολογικά αναβαθμισμένες δραστηριότητες ανεξάρτητα από τους τομείς δραστηριότητας μπορούν να ευδοκιμήσουν σε βάθος χρόνου. Όλοι οι πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς τομείς της οικονομίας προσφέρουν τέτοιες δυνατότητες. Αναφέρω μερικά παραδείγματα: Γιατί να μην αξιοποιήσουμε καλύτερα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η Χώρα στον ευρύτερο γεωργικό τομέα, την πρωιμότητα παραγωγής, την ηλιακή ενέργεια και την τεχνογνωσία, που αποκτήθηκε σε όλους τους επιμέρους κλάδους; Στο δευτερογενή τομέα θα πρέπει να ξαναδιεξέλθουμε τις μελέτες που έγιναν στις δεκαετίες 1980 και 1990 για ευέλικτη εξειδίκευση και τεχνολογική αναβάθμιση της βιομηχανίας, που δυστυχώς ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Οι τεράστιες προοπτικές που διανοίγονται με την αξιοποίηση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, των υδρογονανθράκων και της ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πόλο προσέλκυσης ξένων επενδύσεων και των απαραίτητων κεφαλαίων για δραστηριοποίηση και ανάπτυξη αντί να γίνονται αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Ξένα κεφάλαια μπορούν να έλθουν στην Κύπρο και στους τομείς των κατασκευών καθώς και στους τριτογενείς τομείς των υπηρεσιών γενικά φτάνει να αποφασίσουμε ότι θέλουμε ξένες επενδύσεις και να εκμεταλλευτούμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η Κύπρος σαν το κύριο τουριστικό, εμπορικό, οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και τώρα ενεργειακό περιφερειακό ευρωπαικό κέντρο του ευρύτερου μεσανατολικού χώρου. Μια λελογισμένη χρήση της πρόσφατης απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας σε σοβαρούς ξένους επενδυτές θα μπορούσε να φέρει πολλά κεφάλαια στους τομείς αυτούς, κάτι που θα βοηθούσε στην εξεύρεση των πόρων για τη χρηματοδότηση του Έκτακτου Σχεδίου Δραστηριοποίησης κι Ανάπτυξης.