December 12th, 2015 → 10:21 am @ Aris Aristidou
Με αφορμή τη δημόσια συζήτηση για τη διαχείριση των Τ/Κυπριακών περιουσιών στις Ελ/Περιοχές θυμήθηκα τους προβληματισμούς που είχαμε μετά την εισβολή για το λεπτό αλλά κι ουσιαστικό αυτό θέμα. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του Μακάριου, ‘γιατί δεν ήθελε να ακολουθήσει το παράδειγμα του Ντενκτάς’, όπως έλεγε, τα Τ/Κυπριακά χωριά κι οι Τ/Κ συνοικίες στις πόλεις χρησιμοποιήθηκαν τελικά για εγκατάσταση εκτοπισθέντων ενώ άλλα υποστατικά κι αγροτικά τεμάχια εχρησιμοποιήθηκαν για την επαναδραστηριοποίησή τους, ιδιαίτερα στον ευρύ γεωργικό τομέα. Δυστυχώς και στις περιπτώσεις αυτές παρουσιάστηκαν κατά καιρούς ατασθαλίες, κυρίως, λόγω εκμετάλλευσης από μη δικαιούχους, παρόλο που όλες οι περιουσίες στις Ε/Περιοχές, που εγκατέλειψαν οι Τ/Κύπριοι, μπήκαν κάτω από τον Υπουργό Εσωτερικών (Κηδεμόνα Τ/Κ Περιουσιών). Αυτό ήταν μια λογική διευθέτηση για προστασία των περιουσιών αυτών. Ο σχετικός Νόμος προνοούσε για επιστροφή περιουσίας στον ιδιοκτήτη όταν αυτός εγκατασταθεί στις Ε/Περιοχές για μια χρονική περίοδο ή ήταν κάτοικος του εξωτερικού το 1974. Προφανώς είναι κυρίως για τέτοιες περιουσίες που κάνει λόγο για κερδοσκοπία ο Γενικός Ελεγκτής.
Πέραν της προστασίας των Τ/Κ περιουσιών, ο Κηδεμόνας ήταν λογικό να τις αξιοποιεί, όπως ο ιδιοκτήτης τους, και τα καθαρά έσοδα να τα καταθέτει σε ένα ειδικό Ταμείο, όπως εισηγηθήκαμε τότε. Δεδομένου ότι αυτές οι περιουσίες υπολογίστηκαν σε ΛΚ750 εκ. το 1974 (και σήμερα αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ), με μια μικρή ετήσια καθαρή απόδοση για τόσες δεκαετίες θα μπορούσαν να είχαν μαζευτεί πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Τα μεγέθη αυτά είναι τόσο σημαντικά, που δεν έπρεπε να αγνοηθούν για σκοπούς τελικού ξεκαθαρίσματος του όλου περιουσιακού ζητήματος κι όχι μόνο. Δυστυχώς πολύ λίγα έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση. Μια βασική ιδέα ήταν ότι, όταν ένας Τ/Κ ιδιοκτήτης νόμιμα εδικαιούτο να πωλήσει την περιουσία του, να υποχρεώνεται να τη μεταβιβάζει στον Κηδεμόνα έναντι αγοραίας τιμής. Έτσι κι οι περιουσίες αυτές θα παρέμεναν μέσα στο ολικό απόθεμα των Τ/Κ περιουσιών και θα αποφεύγετο η κερδοσκοπία.
Ένα τέτοιο Ταμείο θα μπορούσε να βοηθήσει κι άλλους σκοπούς. Θα μπορούσε π.χ. να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της φερεγγυότητας των εκτοπισμένων έναντι περιουσιακών στοιχείων στις Κ/Περιοχές και δεν θα εχρειάζετο η προσφυγή τους στην Επιτροπήν Αποζημιώσεων, που τεχνηέντως έστησε η Τουρκία. Αλλά και στο μέγα θέμα, το δίκαιο αίτημα επιστροφής των περιουσιών στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο μια και θα χρειαστούν πάρα πολλά ποσά για επίτευξη συμφωνίας στο περιουσιακό.
Μια και το περιουσιακό αποτελεί προφανώς ένα από τα ‘δύσκολα’ θέματα των διαπραγματεύσεων θα ήθελα να εκφράσω μερικές σκέψεις. Η Διζωνική/Δικοινοτική Ομοσπονδία ουδόλως στηρίζεται στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των περιουσιών στο ένα ή το άλλο Κρατίδιο. Η ατομική ιδιοκτησία αποτελεί μια από τις βασικές ελευθερίες της ΕΕ. Μπορεί όμως να αποτελέσει τη βάση για την έκταση των δύο. Με βάση τα στοιχεία του 1960, η ιδιωτική γη που ανήκε στους Τ/Κ ήταν της τάξης του 12,3%. Εάν προστεθεί κι ανάλογο με τον πληθυσμό ποσοστό κρατικής γης, οι Τ/Κ ‘δικαιούνται’ 16,78% της συνολικής έκτασης του κυπριακού εδάφους. Γύρω από αυτό το ποσοστό θα πρέπει να κυμανθεί η έκταση του Τ/Κυπριακού συνιστώντος Κρατιδίου. Όταν αυτό εισηγηθήκαμε με την ευκαιρία της υποβολής Χάρτη το 1976, όπου το ποσοστό αυτό ανήρχετο πέραν του 20%, ο Μακάριος με το γνωστό του μειλίχιο ύφος είπε ‘μακάρι, μωρέ να το δεχτούνε’.
Είναι μέσα στα πιο πάνω πλαίσια που θα μπορούσε να λειτουργήσει το Κυπριακό Συμβούλιο Περιουσιών. Δεδομένου ότι στην πράξη θα υπάρξουν Ε/Κ που θα επιθυμούσαν να πωλήσουν ή να ανταλλάξουν την περιουσία τους ή να την ενοικιάσουν μακροπρόθεσμα ή ακόμη και να τη συνεκμεταλλευτούν με Τ/Κ, τούτο θα βοηθούσε προς την τελική διευθέτηση χωρίς εξαναγκασμό. Επίσης θα βοηθούσαν τέτοιες περιπτώσεις, όπως η απαλλοτρίωση που ήδη έγινε ή θα γίνει μέσα στα πλαίσια της λύσης για σκοπούς δημόσιου συμφέροντος. Με αυτές τις ‘ανώδυνες’ προσθαφαιρέσεις θα φτάσουμε στο ζητούμενο ποσοστό χωρίς να υπάρξουν κατάφωρες παραβιάσεις του δικαιώματος ιδιοκτησίας. Με τον τρόπο αυτό δεν θα παρουσιαζόταν ανάγκη για εξεύρεση τεράστιων πόρων για αποζημιώσεις. Τούτο δίδει επίσης το δικαίωμα σε Τ/Κ να ανακτήσουν τις περιουσίες τους στο Ε/Κ Κρατίδιο. Αλλά κι αν όλοι οι Τ/Κ προτιμήσουν να μεταφέρουν τις ιδιοκτησίες τους στο Τ/Κ Κρατίδιο κανένας άλλος δεν θα επιβαρυνθεί με οποιονδήποτε ποσό, γιατί θα ανταλλαγούν ίσες αξίες ή περίπου ίσες αξίες από τη μια μεριά στην άλλη.
Καταληκτικά θα έλεγα ότι η έκταση του Τ/Κ Κρατιδίου δεν πρέπει να υπερβαίνει την έκταση της Τ/Κ ιδιοκτησίας γης παγκύπρια, που σύμφωνα με Μελέτη του μ. Γιώργου Καρούζη ήταν 1.162.497 σκάλες (852.455 ιδιωτική γη, 23.248 κοινοτική, χωριτική, δρόμοι, ποταμοί και γη δημοσίων οργανισμών, και 286.794 σκάλες δάση, λίμνες και κρατική γη). Σύμφωνα με το αρχικό Σχέδιο Ανάν, που προέβλεπε ότι 29% του Κυπριακού εδάφους θα περιέλθει κάτω από Τ/Κ διοίκηση και ότι οι Ε/Κ θα επανακτήσουν μόνο μέχρι 20% της συνολικής γης του εδάφους του Τ/Κ Κρατιδίου, η Τ/Κ πλευρά θα αύξανε τη γη της κατά 437.503 σκάλες ή αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ. Η αποζημίωση θα γινόταν μέσω ενός ταμείου του Κοινού Κράτους, δηλαδή οι Ε/Κ θα καλούνταν να πληρώσουν τη μερίδα του λέοντος. Δεν ήταν τελικά κακή επένδυση η εισβολή για την άλλη Πλευρά!