January 12th, 2018 → 5:51 pm @ Aris Aristidou
(Βασικές Ελευθερίες, Εδαφικό, Περιουσιακό)
Θα επεκταθώ και πάλι σε κάποιες σκέψεις που μπορεί να βγάλουν και τις δυο πλευρές από πολλά διλήμματα και να δώσουν μια λύση δίκαιη, βιώσιμη κι ικανοποιητική υπό τις περιστάσεις. Ξεκινώ από το γεγονός ότι η Κύπρος ολόκληρη πληθυσμιακά κι από πλευράς έκτασης δεν είναι μεγαλύτερη από μια μεσαίου μεγέθους πόλη της Ευρώπης. Το ό,τι ξεχνούμε πολλές φορές την πραγματικότητα φαίνεται κι από το γεγονός ότι προχωρήσαμε και δημιουργήσαμε ένα σωρό μικρές και μη βιώσιμες Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης με όλες τις αρνητικές συνέπειες, που παρατηρούμε σήμερα. Το γεγονός αυτό λέει ότι όσο περισσότερες εξουσίες εκχωρήσουμε στις δυο Ζώνες τόσο περισσότερο μη βιώσιμο θα καταστεί (οικονομικά και πολιτικά) το οικοδόμημα, που θα κτίσουμε.
Επειδή εκ των πραγμάτων η διζωνικότητα φαίνεται να είναι αναπόφευκτη, θα ξεκινήσουμε με δυο Ζώνες, μια Ε/Κυπριακή και μια Τ/Κυπριακή, χωρίς στεγανά διαχωριστικά τείχη. Από τώρα θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα και να βοηθηθεί κάθε Κύπριος να επιστρέψει στον τόπο και τις περιουσίες του. Εκείνες οι πρόνοιες του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960, που προνοούσαν την ύπαρξη δυο εθνικών Κοινοτήτων, μπορεί να εφαρμοστούν. Για τις βασικές ελευθερίες, το Σύνταγμα προνοούσε, πέραν των γενικών ελευθεριών, το δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης εντός του εδάφους της Δημοκρατίας, διαμονής σε οποιονδήποτε τμήμα αυτής και κατοχής περιουσίας. Η ίδια ευχέρεια θα πρέπει να διασφαλιστεί και για το μέλλον. Άλλωστε θα ισχύουν οι βασικές ελευθερίες της Ε.Ε. Οι δυο ζώνες θα είναι σαν δυο Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στις οποίες θα δοθούν εκείνες οι εξουσίες κι εκείνα τα μέσα για να διοικηθούν ομαλά, να αναπτυχθούν και να νοιώθουν ασφάλεια. Βασικό επίσης είναι να μη νοιώθουν ότι αδικήθηκαν. Όλες οι πτυχές θα πρέπει να ρυθμιστούν αντικειμενικά κι όπου η πλειοψηφία της μιας ή της άλλης πλευράς δημιουργεί ενδεχόμενο εκμετάλλευσης σε βάρος της άλλης να υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες ή διορθωτικές/αντισταθμιστικές πρόνοιες (πχ σταθμισμένη ψήφος). Στη συνέχεια θα αναφερθώ σε μερικές βασικές παραμέτρους της διευθέτησης αυτής.
Ξεκινώντας από το εδαφικό η μόνη δίκαιη βάση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι η νόμιμη ιδιοκτησία γης κάθε πλευράς συν ένα ποσοστό Κρατικής γης ανάλογο με τον πραγματικό πληθυσμό της πριν από την εισβολή. Μαζί με το εδαφικό το άλλο επίμαχο θέμα είναι το περιουσιακό. Ενώ η επικρατούσα άποψη είναι ότι τα δυο θέματα αλληλοεξαρτώνται, κάθε ένα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Το εδαφικό είναι κυρίως πολιτικό ενώ το περιουσιακό είναι οικονομικό.
Το δίκαιο αίτημα επιστροφής των περιουσιών στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Η έννοια της λύσης ΔΔΟ ουδόλως στηρίζεται στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των περιουσιών. Εντούτοις, η ανάκτηση των περιουσιών είναι ένα σύνθετο θέμα, που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές δυσκολίες. Το πρόβλημα των περιουσιών γίνεται ακόμη πιο δύσκολο με την πάροδο του χρόνου και τις διάφορες πράξεις διαχείρισης και ανάπτυξής τους. Σαν αφετηρία θέσαμε την αναγνώριση των τίτλων ιδιοκτησίας Ε/Κ και Τ/Κυπρίων που ίσχυαν το 1974. Σε πραγματικούς όρους τα ποσοστά αυτά μπορούν να μεταφραστούν ως ακολούθως (μ. Γ. Καρούζης: Ιδιοκτησία Γης στην Κύπρο, 1977): Η ολική έκταση της Κύπρου είναι 6.915.392 σκάλες. Η Τ/κυπριακή ιδιοκτησία γης ανήρχετο σε 1.162.497 σκάλες (852.455 ιδιωτική γη και 310.042 κρατική) ή 16,8% του συνόλου. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάν η Τ/Κ πλευρά θα αύξανε τη γη της κατά 437.503 σκάλες ή κατά 37,6%.
Δεδομένου ότι στην πράξη θα υπάρξουν Ε/Κ που θα επιθυμούσαν να πωλήσουν, να ανταλλάξουν ή να ενοικιάσουν την περιουσία τους τούτο θα βοηθούσε την τελική διευθέτηση. Επίσης θα βοηθούσε η απαλλοτρίωση που έγινε ή θα γίνει μέσα στα πλαίσια της λύσης για ανέγερση οικισμών για στέγαση προσφύγων ή ατόμων που θα μετακινηθούν. Με αυτές τις προσθαφαιρέσεις θα φτάσουμε στο ζητούμενο χωρίς να υπάρξουν κατάφωρες παραβιάσεις του δικαιώματος ιδιοκτησίας. Περιττό, βέβαια, να τονίσουμε ότι η βιωσιμότητα/παραγωγικότητα των Ζωνών θα εξαρτηθεί από τις διευθετήσεις που θα γίνουν για τη λειτουργία μιας ενιαίας οικονομίας, όπως υποστηρίξαμε σε Σημείωμά μας ερμηνεύοντας τη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου του 1977.
Θεωρούσαμε ότι το θέμα των περιουσιών είναι θέμα μεταφοράς της ιδιοκτησίας όσων Τ/Κ το επιθυμούν ή ανταλλαγής περιουσιών χωρίς να επιβαρυνθεί κανένας με οποιονδήποτε ποσό, γιατί θα ανταλλαγούν ίσες αξίες. Τη διεκπεραίωση του έργου της ‘μεταφοράς’ των Τ/κυπριακών ιδιοκτησιών, καθώς κι άλλης συναφούς εργασίας, θα αναλάβει το Συμβούλιο Περιουσιών. Με την ‘μεταφορά’ δεν θα παρουσιαζόταν ανάγκη για εξεύρεση τεράστιων πόρων για πρόσθετες αποζημιώσεις ενώ το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα σεβασμού της ατομικής ιδιοκτησίας θα ίσχυε.
Ο καθορισμός πλαισίου ρύθμισης του περιουσιακού προβλήματος δεν αποτελεί το τέλος του δρόμου. Ως γνωστό, με την πάροδο του χρόνου το πρόβλημα καθίσταται ακόμη πιο δύσκολο στην πράξη γιατί υπεισέρχεται κι ο παράγοντας αξιοποίησης των Ε/κυπριακών περιουσιών στις Κ/Περιοχές, η αναγκαστική χρησιμοποίηση των Τ/κυπριακών περιουσιών στις Ε/Περιοχές από τον Κηδεμόνα για εκτοπισθέντες. Παρόλο που η ατομική ιδιοκτησία είναι σεβαστή, ο παράγοντας αποζημίωσης για όσους εξ ανάγκης ή καλή τη πίστει επένδυσαν και πρόσθεσαν αξία στις περιουσίες θα προστεθεί στους βαθμούς δυσκολίας επίλυσής του. Μια εισήγηση, πέραν των πιο πάνω προσεγγίσεων, θα ήταν οι κοινοπραξίες των Ε/Κ και Τ/Κ ιδιοκτητών περιουσιών με τους επιχειρηματίες που ανέπτυξαν τις περιουσίες τους.