March 12th, 2016 → 9:52 am @ Aris Aristidou
Την πιο πάνω γνωστή παροιμία μου θύμισε η τελευταία εξαγγελία της Κυβέρνησης για τη δημιουργία Υφυπουργείων Ανάπτυξης και Τουρισμού. Πρώτα φρόντισε να ολοκληρώσει την εξουδετέρωση της υποδομής προγραμματισμού και συντονισμού ανάπτυξης, που δημιουργήθηκε από το 1961 και δοκιμάστηκε επιτυχώς στην πιο κρίσιμη περίοδο, εκείνη της εισβολής. Ύστερα από τρία χρόνια και διάφορους πειραματισμούς φαίνεται να επανέρχεται στις σωστές παραμέτρους του θέματος. Δεν ξαίρω αν κι αυτή η δυστοκία οφείλεται στην ευρωπαική νεοφιλελεύθερη πολιτική στα θέματα της οικονομίας. Δεν θα με παραξένευε. Είδαμε παρόμοιες τάσεις κι αλλού στην Ευρώπη. Για την ανοικοδόμησή τους μετά τις καταστροφές από τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο διάφορες Χώρες εγκαθίδρυσαν σχετικούς θεσμούς. Στη Γαλλία π.χ. ιδρύθηκε το περίφημο Commissariat General du Plan, το οποίο και μεταλαμπάδεψε στην Κύπρο ο πρωτεργάτης της ανάπτυξης, πρώην Υπουργός Οικονομικών, Ρένος Σολομίδης.
Δυστυχώς στον ψυχροπολεμικό ανταγωνισμό που ακολούθησε, ακόμη κι οι θεσμοί μπήκαν υπό επιτήρηση. Η λέξη κι η έννοια του προγραμματισμού μπήκε υπό γκαραντίνα στη Δύση, προφανώς γιατί είχε υιοθετηθεί από τις Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης σαν το βασικό εργαλείο του Κεντρικού Συστήματος Διακυβέρνησής τους. Κι όπου επιχειρήθηκε η χρησιμοποίησή του, όπως στη Μ. Βρετανία από την πρώτη μεταπολεμική Εργατική Κυβέρνηση στη δεκαετία του 1960, είχε άδοξο τέλος. Όταν βρέθηκα αργότερα στο Παρίσι και ζήτησα να επισκεφτώ την Επιτροπή Προγραμματισμού, δυσκολευτήκαμε να την βρούμε. ‘Ηταν μια ασήμαντη Υπηρεσία χωρίς εξουσίες και με ελάχιστο προσωπικό. Τους εξήγησα τη σχέση του Γραφείου Προγραμματισμού Κύπρουμαζί τους και τον θαυμασμό μας για το έργο που επιτέλεσαν στην αναστήλωση της Γαλλικής οικονομίας μεταπολεμικά. Φαίνεται ότι μπήκαμε ήδη σε μια κατάσταση πειραματισμού με άκρατο φιλελευθερισμό στην Ευρωπαική Κοινότητα με την έναρξη ολοκλήρωσής της.
Η ιστορία με τη Γαλλική Επιτροπή επαναλήφθηκε και με την Κυπριακή, ιδιαίτερα μετά το 1993. Ο Μηχανισμός Προγραμματισμού άρχισε να παραμερίζεται και να ατονεί. Δεν είναι τυχαίο που κι η αποδυνάμωση των θεσμών και της οικονομίας συμπορεύτηκε με εκείνη του Προγραμματισμού. Δυστυχώς όλες οι Κυβερνήσεις από τότε είτε σκόπιμα συνέβαλαν σ’ αυτή είτε επέδειξαν παντελή αδιαφορία. Πρώτη ενέργεια της Κυβέρνησης Κληρίδη ήταν η αφαίρεση από το Γραφείο Προγραμματισμού των αρμοδιοτήτων για θέματα Ε.Ε. με τη δημιουργία σχετικής Γενικής Διεύθυνσης στο Υπουργείο Εξωτερικών μετά που το Γραφείο αυτό οδήγησε την Κύπρο μέσω της Τ.Ε. στην ευρωπαική οικογένεια. Η ειρωνία ήταν ότι λίγο αργότερα κι ενόψη των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, καταργήθηκε η ΓΔ στο Υπουργείο Εξωτερικών κι ανατέθηκε ο χειρισμός των τεχνικών θεμάτων της ΕΕ ξανά στο Γραφείο Προγραμματισμού. Αλλά κι η παρούσα Κυβέρνηση φρόντισε να μετονομάσει το Γραφείο σε Γενική Διεύθυνση Ευρωπαικών Προγραμμάτων, Συντονισμού κι Ανάπτυξης! Κι ενώ το πρώτο σκέλος είναι καθαρό, το δεύτερο, Συντονισμός κι Ανάπτυξη, πού αναφέρεται, διερωτήθηκα;
Οι διαδοχικές Κυβερνήσεις φρόντισαν να πλήξουν περισσότερο τον θεσμό Προγραμματισμού/Συντονισμού. Μεταξύ 1993 και 2013, περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την Κυπριακή οικονομία λόγω της ένταξης στην Ε.Ε. και την ΟΝΕ, της ανάγκης προσαρμογής της στις νέες συνθήκες κι αντιμετώπισης των επιπτώσεων από την παγκόσμια οικονομική κρίση, που ξέσπασε το 2008, οι Κυβερνήσεις φρόντισαν να αποδυναμώσουν εντελώς τον Μηχανισμό αφαιρώντας του και τον Προυπολογισμό Ανάπτυξης, το μοναδικό μέσο εφαρμογής των Σχεδίων Ανάπτυξης.
Η παρούσα Κυβέρνηση ξεκίνησε με κάποια θετικά μηνύματα για την ανάγκη προγραμματισμένης δράσης, μετά τα σύννεφα κρίσης, που διαφάνηκαν και στους Κυπριακούς αιθέρες. Όταν μάλιστα επληροφορήθηκα ότι ο νέος Υφυπουργός παρά τω Προέδρω υπήρξε Λειτουργός του Γραφείου Προγραμματισμού, ζήτησα να γίνει μια συνάντηση στο Γραφείο στην παρουσία του όπου παλιά και νέα στελέχη προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε τις εισηγήσεις μας για το ρόλο του Γραφείου και τη σημασία του προγραμματισμού/συντονισμού για το Κυβερνητικό έργο. Τονίσαμε ότι το Γραφείο κι ο Μηχανισμός Προγραμματισμού είναι βασικά Προεδρική υπόθεση, που έπρεπε άμεσα να αξιοποιήσει. Φαίνεται τότε δεν τον πείσαμε, αν κρίνουμε από τις εξελίξεις.
Της τελευταίας ανακοίνωσης για την πρόθεση δημιουργίας δυο Υφυπουργείων προηγήθηκαν διάφορες αποφάσεις κι ενέργειες, που όχι μόνο καθυστέρησαν το Κυβερνητικό έργο προς τις κατευθύνσεις αυτές, αλλά και δυσχεραίνουν το σκοπούμενο έργο. Ακόμη και η Τρόικα σε κάποιο στάδιο εισηγήθηκε την ετοιμασία ενός Έκτακτου Σχεδίου κι ενός Σχεδίου για την αναβάθμιση του Κυπριακού Τουρισμού παράλληλα με την αναδιάρθρωση κι ανασυγκρότηση της Δημόσιας Υπηρεσίας, που εισηγήθηκε από την αρχή. Τώρα πώς θα γίνονταν ή θα γίνουν όλα αυτά αφού στην πράξη διαλύθηκε η υποδομή που υπήρχε για τους σκοπούς αυτούς; Το Γραφείο Προγραμματισμού, που μπορούσε να αναλάβει την ετοιμασία Έκτακτων Σχεδίων και σχεδίων για οποιονδήποτε τομέα, άλλαξε πεδίο δράσης κι αποδυναμώθηκε με την απόσπαση έμπειρου προσωπικού εδώ κι εκεί. Ανάλογης μεταχείρισης έτυχε και το αρμόδιο για θέματα Δημόσιας Υπηρεσίας, Τμήμα Προσωπικού.
Επανειλημμένα τονίσαμε την ορθότητα της υπαγωγής των εργασιών αυτών, που είναι επιτελικής φύσεως, υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Όμως για νάχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα θα πρέπει να διεξάγονται με σύστημα κι όχι ερασιτεχνικά. Να πάμε πίσω με κάποιο τρόπο στα σωστά πλαίσια. Το παλιό Γραφείο Προγραμματισμού, κάτω από οποιονδήποτε όνομα, να αναλάβει, σε συνεργασία με τα αρμόδια Υπουργεία και Οργανισμούς, να ετοιμάσει Έκτακτα Σχέδια με έμφαση την έξοδο από την ύφεση, ενώ το Τμήμα Προσωπικού την αναδιάρθρωση κι εξυγίανση της Δημόσιας Υπηρεσίας.